Covid-19 to infekcja wirusowa, która w bardzo krótkim czasie rozprzestrzeniła się na świecie i stała się przyczyną śmierci wielu milionów ludzi. U pacjentów, którzy zostali wyleczeni zdarza się, że objawy choroby nie ustępują nawet po kilku tygodniach od zachorowania lub pojawiają się nowe, co utrudnia powrót do pełnej sprawności. Czym jest zespół postCOVID-19? Jak sobie z nim radzić i czy warto udać się po pomoc do fizjoterapeuty? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w poniższym artykule.

Czym jest zespół postCOVID-19?

Zespół postCOVID-19 to zbiór objawów, które pojawiają się po zwalczeniu infekcji wywołanej wirusem SARS-CoV-2. Wyróżnia się trzy typy infekcji COVID-19 w zależności od czasu trwania objawów:

• ostry COVID-19 – objawy chorobowe trwają do 4 tygodni,
• przedłużający się objawowy COVID-19 – dolegliwości utrzymują się od 4 do 12 tygodni,
• zespół postCOVID-19 – objawy infekcji i powikłania z nią związane trwają powyżej 12 tygodni i nie wynikają bezpośrednio z chorób współistniejących.

Zespół postCOVID-19 dotyka wielu pacjentów. Szacuje się, że jest to od 1 do 3 % ozdrowieńców, jednak specjalistyczne ośrodki medyczne mówią, że liczba pacjentów zmagających się z objawami nawet po 12 tygodniach od rozpoznania choroby, może być o wiele większa.

Odnotowywane są przypadki znacznego przedłużenia choroby i trudności z powrotem do pełnego zdrowia zarówno u pacjentów z lekkim i bezobjawowym, jak i z ciężkim przebiegiem infekcji. Najbardziej zagrożeni wystąpieniem zespołu pocovidowego są pacjenci po 50 roku życia, z chorobami układu krążenia, układu oddechowego czy chorujący na cukrzycę. W grupie ryzyka są także osoby, u których infekcja COVID-19 przebiegała bardzo ciężko i wymagali oni hospitalizacji.

Objawy postCOVID-19

COVID-19 to choroba, która atakuje wiele układów i narządów, więc objawy zespołu postCOVID-19 są bardzo różne i pozornie mogą być ze sobą zupełnie niezwiązane. Do najczęstszych objawów zaliczamy:

• duszność,
• ucisk w klatce piersiowej,
• kaszel,
• bóle stawowo-mięśniowe,
• uczucie zmęczenia,
• bóle głowy,
• trudności ze snem,
• zaburzenia psychiczne: lęk, depresja, objawy splątania, brak orientacji w terenie,
• kołatania serca,
• bóle brzucha,
• biegunki i nudności,
• zaburzenia apetytu,
• brak smaku i węchu,
• wysypki skórne.

Po przebyciu infekcji wirusem SARS-CoV-2, szczególnie gdy u pacjenta zdiagnozowano zespół ostrej niewydolności oddechowej, co skutkowało zastosowaniem respiratora, mogą pojawić się poważne dolegliwości, rzutujące na całe życie chorego. Mowa tu o zwłóknieniowym uszkodzeniu płuc oraz patologiach w budowie mięśnia sercowego spowodowanych infekcją. Często ujawniają się również choroby psychiczne, np. depresja. Leczenie zespołu postCOVID-19 to leczenie objawowe. Minimalizowanie dolegliwości oraz ich skutków, a także prowadzenie działań ukierunkowanych na powrót do pełnego zdrowia to główne zadania zespołów medycznych zajmujących się pacjentami.

Fizjoterapia kontra postCOVID-19 – czy jest pomocna?

Fizjoterapia to niezbędna składowa kompleksowej opieki nad chorym z zespołem postCOVID-19. Zapobieganie powikłaniom pierwotnej infekcji, usprawnianie i zwiększanie wydolności organizmu pacjentów, pomoc w osiąganiu samodzielności po chorobie i edukowanie, jak radzić sobie z uciążliwymi objawami to główne zadania fizjoterapeutów. Pacjenci zmagający się z zespołem postCOVID-19 doświadczają wielu objawów, które utrudniają im powrót do pełnej sprawności sprzed choroby. Wiedza i doświadczenie fizjoterapeutów są nieodzowne, aby przyspieszyć rekonwalescencję. Infekcja wirusem SARS-CoV-2 wywołuje wielonarządowe zapalenie, dlatego dobrze dobrana terapia, poprowadzona przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę, jest bardzo ważna, by zapobiec powikłaniom po chorobie i zmniejszyć skutki infekcji dla organizmu.

Fizjoterapeuta jest specjalistą, którego zadaniem jest stworzenie programu terapeutycznego, mającego na celu przywrócenie pacjenta do aktywności fizycznej. Indywidualnie dobiera ćwiczenia, aby jak najlepiej pobudzić organizm do regeneracji i zwiększyć jego wydolność. Jest to bardzo ważne przy zespole postCOVID-19, gdyż uczucie zmęczenia często bywa dominującym objawem. Ćwiczenia oddechowe po przebytej ostrej infekcji układu oddechowego, jaką jest COVID-19, są pierwszym krokiem do odzyskania kontroli nad własnym ciałem. Zwykle są zalecane przez fizjoterapeutów na początku terapii: pomagają powoli wdrożyć się w plan fizjoterapeutyczny, stopniowo zwiększają siłę mięśniową i wydolność wysiłkową. Pacjenci, u których występują problemy neurologiczne po przebytej infekcji COVID-19, powinni być pod szczególną opieką fizjoterapeutów. Należy kłaść duży nacisk, aby już na poziomie oddziału szpitalnego pacjenci mieli możliwość pracy z profesjonalną kadrą fizjoterapeutyczną.

Ważne, aby wspomnieć o edukacyjnej roli fizjoterapeutów w leczeniu zespołu postCOVID-19. Sposoby jak radzić sobie z natarczywym kaszlem, dusznościami czy uczuciem zmęczenia to tylko kilka składowych edukacji, jaką może przeprowadzić fizjoterapeuta. Wiedza na temat tego, jak samodzielnie zwalczyć uciążliwe objawy jest bardzo cenna dla każdego pacjenta.

Co powinna obejmować fizjoterapia osób z zespołem postCOVID-19?

Gdy po 12 tygodniach od czasu zaobserwowania pierwszych objawów infekcji wirusem SARS-CoV-2 pacjent nadal nie wrócił do pełnego zdrowia i został stwierdzony zespół postCOVID-19, należy niezwłocznie wdrożyć działania fizjoterapeutyczne. Pierwszym zadaniem fizjoterapeuty jest przeprowadzenie badania. Ma ono na celu dokładne zdiagnozowanie stanu pacjenta pod względem wydolności organizmu i tolerancji na wysiłek fizyczny. Sprawą priorytetową jest monitorowanie saturacji chorego, czyli nasycenia jego krwi tlenem, szczególnie w trakcie wysiłku. Ten wskaźnik pokazuje stopień niedotlenienia organizmu. Po przebytej infekcji wirusowej, tj. COVID-19, fizjoterapeuta musi brać pod uwagę możliwość wystąpienia spadków saturacji, a także mieć na uwadze subiektywną ocenę pacjenta odnośnie jego samopoczucia w trakcie ćwiczeń.

W związku z tym, że wirus SARS-CoV-2 atakuje wiele narządów, w trakcie terapii fizjoterapeutycznej mogą ujawnić się powikłania ze strony różnych układów. Niepokojące objawy, które występują np. przy zatorze płucnym lub udarze mózgu, należy bezzwłocznie poddać specjalistycznej diagnostyce. Dobrze przeprowadzone badanie fizjoterapeutyczne pozwala na ustalenie jak zaawansowany może być trening aerobowy i jakie ćwiczenia z oporem jest w stanie wykonywać pacjent z pozytywnym skutkiem dla swojego organizmu.

Fizjoterapia w leczeniu zespołu postCOVID-19 w Polsce

Polscy specjaliści z Krajowej Izby Fizjoterapeutów podejmują się wielu działań, mających na celu umożliwienie rehabilitacji pacjentom, którzy borykają się z dolegliwościami zespołu pocovidowego. W listopadzie 2020 r. został powołany Zespół ds. fizjoterapii pacjentów po przebyciu choroby COVID-19. Prace zespołu polegały na stworzeniu i opisaniu świadczeń, które będą mogli realizować pacjenci zmagający się z długofalowymi objawami infekcji COVID-19.

Opracowany program zdrowotny szeroko podejmuje problemy fizjoterapii osób po przebyciu infekcji wirusem SARS-CoV-2. Omówiono jak prowadzić leczenie zarówno w warunkach ambulatoryjnych, jak i domowych. Wzięto pod uwagę wiele czynników, np. możliwość wykonywania i dostęp do świadczeń, stosunek pacjentów do fizjoterapii oraz czynniki demograficzne. Cele programu oscylują wokół powrotu pacjentów do pełnej sprawności, zwiększeniu tolerancji na wysiłek fizyczny, zapobieganiu ciężkim powikłaniom po infekcji COVID-19 oraz poprawie dostępności świadczeń fizjoterapeutycznych.

Dodatkowo Krajowa Izba Fizjoterapeutów jest odpowiedzialna za upowszechnienie broszury „Wsparcie w samodzielnej rehabilitacji po przebyciu choroby związanej z COVID-19” dla pacjentów po hospitalizacji. Stworzony przez WHO i przetłumaczony przez zespół polskich ekspertów informator zawiera przydatne wskazówki, dotyczące samodzielnego powrotu do sprawności sprzed choroby. Opisy ćwiczeń, sposoby jak radzić sobie z nawracającymi dolegliwościami oraz zwrócenie uwagi na występowanie poważnych powikłań – to kilka z podjętych kwestii w broszurze. Wspieranie ozdrowieńców przez fizjoterapeutów w powrocie do zdrowia, jest bardzo ważną składową walki z COVID-19 nie tylko pod względem społecznym, ale również ekonomicznym.

Szukasz sprawdzonego fizjoterapeuty? Bazę polecanych specjalistów znajdziesz na eFizjoterapii!