Według IASP (Międzynarodowego Stowarzyszenia Badania Bólu) ból jest „nieprzyjemnym doznaniem zmysłowym i emocjonalnym związanym z faktycznym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek”.
Ból jest odczuciem bardzo subiektywnym. Każdy z nas odczuwa go zupełnie inaczej. Tak jak dla jednej osoby wyrwanie zęba nie będzie traumatycznym przeżyciem, tak dla drugiej zwykłe ukłucie będzie cierpieniem. Ponadto trudność z oceną bólu wynika z tego, że każda skala ma swój koniec, a skąd możemy wiedzieć, gdzie leży próg naszej wytrzymałości?
W pracy fizjoterapeuty umiejętność oceniania bólu pacjenta jest bardzo ważnym czynnikiem. Po pierwsze pozwala ona na odpowiednie ustalenie intensywności ćwiczeń, a po drugie umożliwia ocenę postępów w rehabilitacji. W końcu każdy z nas chce, żeby nasz pacjent czuł się komfortowo i, oprócz przywrócenia sprawności w jak największym stopniu , pozbył się bólu spowodowanego swoimi dolegliwościami.

Metody pomiaru bólu.

Ból najczęściej mierzymy za pomocą skali lub kwestionariusza, przy czym ta pierwsza opcja jest stosowana znacznie częściej i nie wymaga od pacjenta praktycznie żadnego wysiłku. W gabinecie fizjoterapeutycznym możemy również pokusić się o ocenę bólu metodą obserwacji, a czasem także poprzez sprawdzenie parametrów fizjologicznych.

NRS – Numeric Rating Scale.

Skala numeryczna, jak każda inna, jest subiektywnym wskazaniem przez pacjenta stopnia odczuwanego bólu. Skala ta ma zakres od 0 do 10. Zero jest całkowitym brakiem bólu, a 10 to najgorszy możliwy ból do wyobrażenia. Jest ona łatwo zrozumiała dla praktycznie każdego pacjenta. Jedynym minusem jest to, że jest nieskuteczna u małych pacjentów, którzy jeszcze nie potrafią ocenić siły ból przy pomocy liczb.

VRS – Verbal Rating Scale

Skala werbalna często ma przypisane numery do określeń skali bólu. Możemy ją przedstawić np. w 5 punktach, określając nasilenie bólu jako: 1. bardzo małe, 2. małe, 3. średnie, 4. duże i 5. bardzo duże. Jej wadą jest to, że czasem określenia niekoniecznie będą odpowiadały faktycznemu odczuwaniu bóle przez pacjenta.

VAS – Visual Analogue Scale

Skala wzrokowo-analogowa jest poniekąd zbliżona do skali numerycznej, posiada jednak tylko dwie skrajne wartości. Możemy oznaczyć je na różne sposoby, numerycznie od 0 do 10, słownie od „brak bólu” do „bardzo duży ból” czy także graficznie, przy pomocy uśmiechniętej i smutnej buzi.

Skala Wong-Baker dla dzieci.

Dla najmniejszych pacjentów stosujemy najczęściej skalę, na której mogą one wybrać rysunek buzi najlepiej odpowiadający ich emocjom.

Kwestionariusze do mierzenia bólu.

W zawodzie fizjoterapeuty możemy śmiało stosować kwestionariusze, aby ocenić ból naszych pacjentów. Większość z nich nie będzie miała problemu żeby odpowiedzieć nam na pytania lub nawet samodzielnie wypełnić formularz. Ta metoda, choć zajmie więcej czasu, pozwoli nam na dokładne zbadanie odczuć pacjenta. Możecie wykorzystać już istniejące kwestionariusze takie jak: ODI, RMDQ czy WOMAC. Jednak takie kwestionariusze możecie tworzyć także sami, bezpośrednio pod waszych pacjentów. Doskonale wiecie, jakie mają trudności i na jakim etapie rehabilitacji się znajdują, co ułatwi wam skonstruowanie pytań do takiej ankiety.

Dlaczego warto tworzyć własne kwestionariusze?

Zdajemy sobie sprawę, że stworzenie własnego kwestionariusza czy własnej metody mierzenia bólu może być czasochłonne, a nawet trudne. Jednak warto wziąć pod uwagę korzyści, jakie może przynieść nam praca nad tymi zagadnieniami. Pomijając fakt, że stworzymy autorski system oceny bólu, który będzie dopasowany do naszych pacjentów, to poprzez dodatkowe prace wniesiemy powiew świeżości do naszej praktyki. Kreatywna praca mobilizuje i może sprawić, że w pewnym momencie podejdziemy do pewnych zagadnień zupełnie inaczej niż wcześniej. Zmusi nas to do zadawania pytań i szukania odpowiedzi. Być może dzięki temu będziemy w stanie jeszcze lepiej i szybciej pomóc naszym pacjentom, którzy do tej pory nie notowali zadowalających postępów w swojej rehabilitacji.